İŞLETMELERDE BÜTÇELEME
Yrd. Doç. Dr. Fatih Yılmaz
İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi
1. BÜTÇE TANIMI
Teknolojinin ilerlemesi ve pazarların genişlemesi sonucu yaşanan ekonomik gelişme, işletmelerin çok karmaşık bir yapıya bürünmesine neden olmuştur. İşletmelerin büyümesi alınacak kararların daha büyük etkiler yaratması demektir. Bu sebepten dolayı üst düzey yöneticiler dikkatli karar almalıdırlar.
Günümüz işletmelerinde başarının sırrı "planlama", "organizasyon" ve "denetim"de saklıdır. Bu üç unsur yöneticilerin yerine getirmesi gereken temel işlevleri belirler.
Yöneticiler bu unsurlardan öncelikle planlamayı ele almalıdırlar. Planlama zaman açısından iki türlü yapılabilir.Birincisi Kısa Vadeli, ikincisi ise Uzun Vadeli planlamadır. Literatürde daha çok Kısa Vadeli planlar için Bütçe kavramı kullanılmaktadır. Kısa Vadeliden kasıt en fazla 1 yıllık süreyi kapsamasıdır.
İşletmelerin planlarında bütçelerin önemli bir yeri vardır. Bütçeler üst yönetim ve kurmay grubunun gelecekle ilgili beklenti ve tasarılarına göre hazırladığı planların, yönetimin uygulama safhasındaki grubuna yansıtılan bölümü olarak da görülebilir. Dolayısıyla bütçe, planlayıcılar ile uygulayıcılar arasındaki bu haberleşme aracını parasal hale getirir. Bu sebeple, bütçe hem planlama, hem de yürütmeyi denetleme ve başarı değerleme açılarından çok önemlidir.
Bir işletme bütçesi:
" Önceden ortaya konan bir amaca ulaşabilmek için , işletmenin geleceğe ait bir dönemde izleyeceği politikayı ve yapacağı işleri parasal ve sayısal terimlerle açıklayan bir rapor veya raporlar dizisidir."
şeklinde tanımlanmaktadır.
2. BÜTÇENİN AMAÇLARI
İşletmelerin çıkar çevreleri işlerin nasıl gittiğini görmek için genellikle dönemin Gelir Tablosu, dönem sonu Bilançosu ve Nakit Akış Tablosu gibi Finansal Tablolara bakmakla yetinirler. Ancak , bu çıkar çevrelerinden işletme içinde olanları, yani sahip/ortaklar veya yöneticiler, mecvut durumu veya olmuş olayları gösteren finansal tablolarla yetinmezler. Çünkü, karar alabilmeleri için gelecek hakkında bazı tahminlerde bulunmaları ve planlama yapmaları gereklidir. Bu tahminlerin ve planlamaların gösterimi ise bütçede olmaktadır. Bütçenin amaçları sadece planlama ile kalmamakta; koordinasyon ve kontrolü de kapsamaktadır.
2.1 PLANLAMA
Bütçenin kendisi de aslında bir plan türüdür. Dolayısıyla bir plan olarak bütçenin amacı, en iyi sonuçların alınabileceği hedefleri belirlemek ve belirlenen bu hedeflere varma yollarını saptamaktır.
İşletmeler, ister kar amaçlı ister kar amacı gütmeyen sosyal amaçlı olsun, her durumda da plan yapmalıdırlar. Bu planlar zaman bakımından uzun ve kısa vadeli düzenlenebileceği gibi, kapsam bakımından, genel ve kısmi planlar olarak da düzenlenebilir. Bu planlar sonucu belirlenen hedeflere varmak için gerekli unsurlar belirlenmelidir. Bu unsurlar belirlenirken işletmenin sahip olduğu kaynakların en etkin biçimde kullanılması sağlanmalı ve belirlenen dönem içinde ve sonrasında işletmenin karlılığı, verimliliği ve likiditesi ile uzun vadede işletmenin sürekliliği ve gelişmesi arasında en uygun dengenin kurulması, planlamanın temel işlevi olduğu gibi bütçelemenin de temel amaçlarını oluşturur.
2.2 KOORDİNASYON
İşletmelerin asıl hedeflerine ulaşmak için yukarıda da belirtildiği gibi uzun ve kısa vadeli planlar hazırlarlar. Bu planlar arasında mutlaka uyum bulunmalıdır. Ancak bu da yeterli olmayıp, kısa vadeli veya dönemsel planlarda işletmenin her bölümünün yapacağı işler de iyi koordine edilmelidir. Örneğin; üretim, pazarlama ve finansman bölümleri arasında haberleşme eksikliği veya koordinasyonsuzluk varsa işletmenin başarılı olması çok güçtür. İşte bu sebepten dolayı bütçenin bir amacı da koordinasyonu sağlamaktır. Bütçeleme böylelikle üretim faktörlerinin optimal bileşimini, işletmenin bütünleşmesini, işletme politikalarının yürütülmesini ve sosyal bir birlik oluşturulmasını sağlar .
2.3 KONTROL
Ana Bütçe ve bütün kısmi bütçeler işletmelerde önemli bir kontrol aracıdırlar. Bütçelenmiş rakamlarla fiili rakamların sürekli olarak karşılaştırılması sadece aralarındaki farklılığın tespiti olanağını vermez, aynı zamanda bu farkların nedenlerini araştırmak ve gerekli tedbirlerin alınmasını da sağlar.
Şunu da belirtmek gerekir ki bütçeleme kendi başına bir kontrol değildir. Yalnızca kontrolü mümkün kılan bir araçtır.
Bütçe yardımıyla kontrolün esası söyledir:
a) Bütçe rakamlarının belirlenmesi,
b) Fiili sonuçların tespiti,
c) Fiili sonuçlar ile bütçelenmiş rakamlar arasındaki farkların belirlenmesi,
d) Eğer arada farklılıklar varsa nedenlerinin araştırılmasıdır.
Ancak bütçe yardımıyla kontrolün sağlanabilmesi için işletmede aşağıdaki tedbirlerin alınmış olması gereklidir:
1) İşletme içinde yetki ve sorumluluklar açıkça belirlenmiş olmalıdır.
2) Faaliyetlerle ilgili olarak politikalar, hedefler, planlar ve standartlar tespit edilmiş olmalı ve bunlar arasında gerekli bağlantı sağlanmış olmalıdır.
3) İşletme içinde bir raporlama sistemi kurulmuş olmalıdır.
4) Fiili rakamlar ile bütçelenmiş rakamlar arasında meydana gelen farkların nedenlerinin tespiti ve gerekli düzeltmelerin yapılabilmesi işi devamlı bir görev haline getirilmiş olmalıdır.
3. BÜTÇENİN YARARLARI
Bütçeler yönetim tarafından hazırlanan ve kullanılan en önemli finansal planlama araçlarındandır. Bütçeleme, yöneticinin kaynak ayırma kararlarına, çeşitli stratejiler geliştirmesine, kaynak ve kullanım yerlerinin tanımlanmasına büyük katkıda bulunmaktadır. Bütçelerin yararları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1) Üst düzey yöneticiler, amaçlarını,geleceğe dönük bekleyişlerini bütçeleme ile berraklaştırırlar, nicel şekle dönüştürürler.
2) Bütçeleme, geleceği düşünme, öngörme gereğini doğurur.
3) Yöneticileri, izlenecek temel politikaları önceden saptamaya zorlar.
4) Tutarlı düşünmeyi, önemli kararlara varmadan önce tüm ilgili etmenlerin dikkate alınmasını sağlar.
5) Faaliyet sonuçlarının değerlendirilmesinde, ölçülmesinde kullanılacak standartların geliştirilmesini, ortaya konulmasını sağlar.
6) Faaliyetlerin etkin bir biçimde denetimine olanak sağlar.
7) Denetim giderlerinde önemli tasarruflar sağlar.
8) Firmanın alt kademe yöneticilerinin planlama sürecine katılma ve katkıda bulunmalarına, amaçlara göre yönetime olanak verir.
9) Firmanın plan ve amaçlarının, alt kademe yöneticiler ve personel tarafından daha iyi kavranmasını kolaylaştırır. Firmanın faaliyetlerinin yürütülmesinde yol gösterici olur.
10) Üretim faktörlerinin diğer bir deyişle işgücü, hammadde-malzeme, sermaye ve üretim tesislerinin, firma yönetimince en ekonomik şekilde kullanılmasına katkıda bulunur; kaynak kullanımını iyileştirir.
11) Yöneticilerin, günlük yönetim sorunlarından uzaklaşarak, planlama ve yaratıcı düşünce için daha fazla zaman ayırmalarına olanak hazırlar. Çeşitli stratejilerin geliştirilmesinde yardımcı olur.
12) Yöneticilerin, ekonomik hayattaki gelişmelerin firmanın faaliyetleri üzerinde olabilecek etkilerini önceden görerek önlem almalarını sağlar.
13) Bütçeleme, firma içinde çeşitli bölümler arasında daha iyi eşgüdüm kurulmasına olanak verir. Her bölümde, faaliyetlerin her kademesinde alınan kararların (üretim, tedarik, pazarlama, araştırma, finansman v.b.) firmanın karlılığı üzerinde etkisi vardır. Bu nedenle bütçeleme, her bölüm ve düzeyde alınan kararlar arasında tutarlılık ve eşgüdüm sağlıyarak,firmanın bir bütün olarak kavranmasını kolaylaştırır.
14) Bütçelerin hazırlanmasının,ayrıca, finansman kurumlarından kredi alınmasını kolaylaştırma; muhasebe servisinin planlama ve kontrol için gerekli bilgileri vermesini hızlandırma;firmanın her bölümünün işlerini yerine getirirken sorumluluklarının belirlenmesine olanak verecek şekilde organize olmasını sağlama gibi yararları da vardır.
4. BÜTÇENİN ETKİNLİĞİNİ ARTIRAN UNSURLAR
Bir bütçenin başarılı olabilmesi çok sayıda unsurun bir arada olması gereklidir. Bu unsurlardan başlıcaları aşağıdaki gibidir:
1) Üst kademe yöneticilerinin bütçeleme uygulamasına gerekli desteği göstermelidir. Yönetimin bütün kademelerinde bütçe fikri kabul edilerek uygulamaya yardım edilmelidir. Hazırlanan bütçenin başarılı olarak uygulanabilmesi ancak sorumlu olan yöneticilerin devamlı çaba göstermeleri sayesinde mümkün olabileceğinden, yöneticilerin de bütçenin faydasına inanmış olmaları gerekir.
2) Bütçesi yapılan işletmede görev ve yetki tanımları açık ve yeterli olmalıdır.
3) Bütçenin hazırlanma safhasında ve revize edilebilmesi için sonrasında da bilgi akışı tam ve zamanında olmalıdır.
4) Değişen koşullar karşısında bütçe devamlı gözden geçirilmeli ve gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.
5) Bütçe hedefleri çok iyi tespit edilmelidir. Ulaşılması çok kolay hedefler belirlendiği takdirde, bu hedefler hemen yakalanacağından organizasyonda bazı gevşemeler olabilir. Ancak ulaşılması çok güç olan hedefler belirlenirse bu kez de bazı yılgınlıklar olabilmektedir.
Bütçenin oluşturulması sırasında birbirinden farklı üç temel felsefeden birinin uygulanması söz konusu olabilir.
a) Yukarıdan Aşağıya ve Emredici Bütçe:
Bu tür bütçelerde, bütçeyi hazırlamakla görevli grup ulaşılması hedeflenen rakamları üst düzey yöneticilerden alır. Bütçeyi uygulayıcı konumundaki alt yönetim kadrosunun fikirleri bu yaklaşımda sorulmaz.
Yararlı Yönleri;
- Bütçe hedef ve rakamları hakkında karar veren kişiler yüksek kademelerde yer aldıkları için konulara geniş açıdan bakabilirler, konuyu yalnız bölümler açısından değerleme gibi bir dar görüşün dışında kalırlar;
- Gerek firma içi, gerek firma dışı koşullar hakkında daha geniş bilgiler taşıdıkları için konuları daha iyi değerleyebilirler.
Sakıncalı Yönleri;
- Yüksek kademelerdeki yöneticiler aşağıdaki sorunlar ve olanaklar hakkında teknik düzeyde yeterli bilgi sahibi olmayabilirler.
- Bütçe kanalıyla denetlenecek olan kişiler, oluşturulmasında herhangi bir rol almadıkları bütçelere karşı olumlu yaklaşım içinde kalamayabilirler.Bütçelerin bu kişiler açısından işbirliği aracı olarak değil fakat ürkütücü (ve hatta bilgisizce) hazırlanmış denetim aracı biçiminde kabul edilmesi tehlikesi vardır.Bu takdirde bütçe denetiminde başarısızlık kaçınılmaz olur.
b) Aşağıdan Yukarıya Oluşturulmuş Veya İştirak Halinde Bütçeleme Sistemi:
Emredici bütçeleme sistemine tam ters bütçeleme sistemi olan bu bütçeleme anlayışında bütçe hedefleri, faaliyet hacim ve maaliyetleri en alttaki yöneticiden başlayarak, her yöneticinin kendisi tarafından saptanır.Bu bilgiler üst kademelere aktarılarak her kademede ahenkleştirilir ve böylece bütçe komitesine gelir.Son dengeleme ve ahenkleştirmeyi bütçe komitesi yaparak yönetim kuruluna sunulabilecek belge durumuna getirir.Bu tür bütçeleme uygulamasının da yararları ve sakıncaları vardır.
Yararlı Yönleri;
- Bütçe kanalıyla denetlenecek kişilerce hazırlandığı için kişileri inandırma ve bağlama gücü üstündür.
- Gerçekçi olma ve uygulanma olasılığı daha fazladır.
Sakıncalı Yönleri;
- Kişiler bütçe konusuna hep kendi sorumluluk alanları açısından bakma eğiliminde olurlar.Bu nedenle bölümler açısından optimal sonuçlar alınsa bile daha yukarı kademeler açısından alt dereceli optimizasyon olayının gerçekleşme olasılığı yüksektir.
- Kişiler, hedefleri çok rahat ulaşabilecekleri düzeylerde tutma eğiliminde olabilirler.Bu takdirde bütçeleme tam ters bir sonuçla verimi düşürücü bir araç durumuna gelir.
c) Bütçelemede Orta Yol:
Uygulamada en çok benimsenen görüştür.Bu anlayışta izlenecek temel ilkeler şöyledir:
- Bütçe kanalıyla denetlenecek olan bütün sorumlular bütçeleme çalışmalarına da belirli düzenlemeler içinde katılmalıdır.
- Bütçeleme sırasında gerek asağıdan yukarıya, gerek yukarıdan aşağıya tam bir bilgi akışı sağlanmalıdır.
- Bütçelerin denetim aracı niteliği yanında başarıya ulaşmada yardımcı araç olma niteliği ön plana çıkarılmalıdır.
5. BÜTÇE ÇEŞİTLERİ
Bütçeler çeşitli bakımlardan gruplnadırılabilir. Aşağıda başlıcaları sunulan görüş açılarından bütçe çeşitleri:
A- Konuları açısından,
B- Sorunları ele alış biçimlerine göre,
C- Amaçlarına göre,
D- Teknik yapılarına göre,
E- Başlangıç rakamlarına göre,
F- Kapsamlarına göre... sıralanabilir.
A- Konuları Açısından Bütçeler
Bu bakımdan bütçeler iki ana grupta ele alınabilir:
1-Gider Bütçeleri
2-Gelir Bütçeleri
1 - Gider Bütçeleri :
Faaliyet sonuçlarının yalnızca üretilen mal (ve / veya hizmet) ile üretimin maliyeti arasındaki ilişkiler açısından değerlendiği bütçelere bu adı vermekteyiz.
2 - Gelir Bütçeleri :
Faaliyet sonuçlarının maliyet-ürün ilişkisi yanında hasılat açısından da tahmin ve değerlemesinin yapıldığı bütçelere gelir bütçesi adı verilir.Bu bütçede, ilgili bölümün üretim, gider ve hasılat akışları bir bütün olarak bütçelenir.
B- Sorunları Ele Alış Biçimine Göre Bütçeler :
Bu bakımdan bütçeler proje bütçeleri ve dönem bütçeleri olarak iki gruba ayrılır.
1 - Proje Bütçeleri
Bütçe hedefi olarak belirli bir projenin tamamlanması temel alınırsa ortaya çıkan bütçeye proje bütçesi denir.Bu tür bütçede zaman, projenin gerçekleştirilmesi süresine göre değişir.
2 - Dönem Bütçeleri
Belirli bir dönemi temel alan, bu dönem içinde tamamlansın,tamamlanmasın bütün faaliyetleri ve sonuçlarını inceleyen bütçe türüne denir.
Dönem bütçelerinin; yıllık,altı aylık,üç aylık dönemler için yapılan çeşitlerine rastlanır.Gereksinmeye göre aylık ve daha kısa süreler için de bütçeleme yapılır.
C- Amaçlarına Göre Bütçeler :
Bu bakımdan bütçeler :
1- Program bütçeleri
2- Faaliyet bütçeleri .... olarak iki ana gruna ayrılır.
1- Program Bütçeleri :
Reklam, genel yönetim vb. gibi hasıla/gider ilişkisi doğrudan doğruya saptanamayan, ancak belirli programların gerçekleştirilmesini ( çalışmalarının tamamlanmasını), ulaşılacak sonuç olarak ele alan bütçe türleridir.
2- Faaliyet Bütçeleri :
Hasılat/gider ilişkilerinin doğrudan doğruya,kısa zamanda ve ölçülebilir düzeyde saptanabildiği faaliyet türlerinin bütçelenmesiyle faaliyet bütçesi ortaya çıkar.
Faaliyet bütçeleri de düzenleniş biçimlerine göre iki ana parçadan oluşur.
I ) Sorumluluk bütçeleri,
II) Mamül hatları ve satış bileşimlerini programlama bütçeleri,
Birinci grup, yani sorumluluk bütçelerinde amaç, ele alınan dönem faaliyetlerini başlangıçta saptanmış ölçülerle (bütçe rakamları) karşılaştırmak ve böylece en etkin ve yeterli bir faaliyet yönetiminin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini denetlemektir. Bu uygulamada örgütte görev alan kişilerin faaliyetlerinin planlanmasının ve denetiminin sağlanması ağırlık kazanır.
İkinci grup bütçeler ise üretim ve satış bileşimleri arasında optimal sonucu verecek araştırmaları yapma amaçlıdır. Bunlarda bir ürün tümü ile değerlenir. Maliyeti ve getireceği hasılat diğer seçeneklerle karşılaştırılır.
D- Teknik Niteliklerine Göre Bütçe Çeşitleri:
Bütçeler teknik niteliklerine göre; statik, mukayeseli statik ve dinamik (esnek) bütçeler olarak üç ana gruba ayrılır. Bu üç tür bütçenin, faaliyet denetimlerinde,farklı koşullara göre birbirinden üstünlükler taşıdığı görülmektedir.
1- Statik Bütçeler:
Belirli bir kapasite kullanışını temel alır. Bu kapasite kullanışında, faaliyetleri zaman ve hacim olarak planlar. Her biri için tek nihai hedef verir. Faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gerekli giderlerin çok ayrıntılı biçimde incelenmesini, herbirinin kapasite değişmeleri karşısındaki duyarlılık derecelerini inceden inceye değerlemeyi gerekli kılmaz. Bu anlayışa göre bütçe yapılınca, eğer fiili durumda, bütçeye göre büyük sapmalar söz konusu olursa, bütçeler yeniden ele alınır.
2- Karşılaştırmalı (Mukayeseli) Statik Bütçeler:
Seçenekli hareket biçimlerinden, en çok gerçekleşmesi olasılığı olanlarına göre daha önceden bütçe taslakları hazırlanması sistemi olarak bilinir. Bu bütçe anlayışına seçenekli bütçeleme de denir. Bu durumda, temel bütçe, gerçekleşme olasılığı en çok olan seçenek için hazırlanır.
3- Dinamik (Esnek) Bütçeler:
Bütçe rakamlarının, farklı fiili hacim ve kullanışlarına göre ayarlanabilecek biçimde düzenlenebildiği bütçe tekniğine bu ad verilir. Bu bütçe anlayışı, kapasite kullanış değişikliklerini hesaplara katmayı sağlamaktadır.
E- Başlangıç Rakamlarına Göre Bütçeler:
Bu bakımdan bütçeler iki ana grupta toplanabilir:
1- Klasik Bütçe:
Klasik bütçe anlayışında, temelde önceki yıllar bütçe rakamları ele alınır. Yeni yıl beklentileri (iş hacmi, faaliyet türü ve politikalarda) dikkate alınarak düzeltmelerle bir tür trend uzatması yapılır. Böylece geçmiş dönem bütçesi yeni yıl bütçesini etkilemiş olur.
2- Sıfır Tabanlı Bütçe:
Sıfır tabanlı bütçe anlayışında, eski ile bağlantı koparılarak yeni yılda yüklenilecek fonksiyonlar dikkate alınır. Bu fonksiyonları asgari maliyetle gerçekleştirmeyi hedef alan bir bütçeleme yapılır. Pratikte bu çalışma her düzeyde karar paketleri oluşturularak yapılır.
F- Kapsamlarına Göre Bütçe Çeşitleri:
Bu bakımdan bütçeler; kısım bütçeleri ve genel bütçe olmak üzere iki gruba ayrılır.
1- Kısım Bütçeleri:
Satış, üretim, tedarik, finansman bütçeleri gibi firmanın belirli faaliyet ve/veya bölümlerini konu edinen bütçe çeşitleridir.
2- Genel Bütçeler:
Genel bütçeler, firmanın bütününü ele alan bütçelerdir. Genel bütçelere çoğu zaman ana bütçe de denmektedir. Kısım bütçeleri gerçekte genel bütçenin parçalarını oluşturur. Bu sebepten dolayı, genel bütçeye ulaşmak için kısım bütçeleri arasında bir uyumlaştırma gerekmektedir. Genel bütçe hazırlanırken genellikle şu sıra izlenir:
- Satış Bütçesi
- Üretim Bütçesi
- Tedarik Bütçesi
- Faaliyet Giderleri Bütçesi
- Yatırım Planları Uygulama Bütçesi
- Finansal Kaynaklar (Nakit) Bütçesi
- Proforma Gelir Tablosu
- Proforma Bilanço.
6. ANA BÜTÇENİN HAZIRLANMA SÜRECİ
Ana bütçenin hazırlanması için önce kısım bütçelerinin hazırlanması gerekmektedir. Kısım bütçeleri hazırlanırken daha öncede belirtildiği gibi bir sıra izlenir. Dolayısıyla, satış, üretim, faaliyet giderleri bütçeleri hazırlanmadan nakit bütçesi veya proforma gelir tablosu ve bilanço hazırlanmaz. Ana bütçenin hazırlanma mantığı aşağıdaki gibidir:
1. Satış Bütçesi: Satış bütçesi ana bütçenin başlangıç noktasıdır. Bu bütçe tecrübelere, genel iktisadi ve ticari durumların tahminine, pazar araştırmalarına ve rekabet ortamına göre hazırlanır. Satış tahminlerinin doğru yapılması çok önemlidir. Çünkü burada yapılacak bir hata diğer bütün bütçeleri etkileyecektir.
2. Üretim, Tedarik ve Faaliyet Giderleri Bütçelerinin Hazırlanması: Satışların tahmini yapıldıktan sonra, tahmin edilen satışları yapabilmek için gerekli üretim miktarı tespit edilir. Tespit sırasında stokların durumu dikkate alınır. Daha sonra üretimde kullanılacak girdilerin bütçesi hazırlanır. Buna tedarik bütçesi de dahildir. Bunlara bağlı olarak, işletmenin dönem boyunca yapacağı faaliyet giderlerinin bütçesi hazırlanır.
3. Proforma Gelir Tablosunun Hazırlanması: Proforma gelir tablosu, satış tahminlerine, üretim maliyetlerine, satılan malların maliyetlerine ve faaliyet giderleri bütçelerine dayanarak hazırlanır.
4. Nakit Bütçesinin Hazırlanması: Nakit bütçesi, dönem süresince yapılacak nakit giriş ve çıkışlarının tahminine dayanır. Nakit bütçesi diğer bütçelerle oldukça yakından ilgilidir. Bütçelenen nakit girişlerinin miktarı, satış tahminine, kredili satışların miktar ve vadelerine, işletmenin tecrübelerine göre alacaklarının ne kadarının tahsil edilebileceğine dayanmaktadır. Bütçelenen nakit çıkşlarının miktarı ise üretim maliyetlerine,faaliyet giderlerine, yatırım harcamalarına ve tabii satıcıların tanıdıkları vadelerine dayanmaktadır. Ayrıca, borcun alınması ve geri ödenmesi, kar payı dağıtımı, nakit sermaye artırımı gibi unsurlar da nakit bütçesini etkiler.
5. Proforma Bütçenin Hazırlanması: Proforma bilanço; varlıkların, borçların, özkaynakların ve bunların yaratacağı nakit işlemlerinin belirlenmesinden sonra hazırlanabilir. Ayrıca, proforma bütçe, yatırım harcamalarından ve tahmini kar rakamından da etkilenir.
SONUÇ
İşletmelerde bütçeleme, yönetim açısından çok önemli bir araçtır. İşletmelerin faaliyet konusu ve sektörüne göre bütçenin hazırlanma şekli ufak farklılıklar gösterse bile ana hatlarıyla bütçe yukarıda belirtilen felsefeler ve tekniklerden birine göre hazırlanır. Tabii Türkiye'de bütçe hazırlamanın oldukça güç olduğunu da kabul etmek gerekir. Zira, bütçe yapılırken çeşitli tahminler yapmak gerekir. Yapılan tahminlerin içerisinde enflasyon oranı, döviz kuru ve faiz oranları da vardır. Ancak, ülkemizin içinde bulunduğu bugünkü ekonomik ortam nedeni ile bu tahminleri yapmak çok zordur. Fakat, ne olursa olsun işletmeler gene de bütçe yapmak zorundadır. Tabii, bu bütçelerin de sık sık gözden geçirilmesi gerekmektedir.
Dövizli işlemlerin ağırlıklı olduğu işletmelerde, döviz cinsinden bütçeler de yapılabilmektedir. Bu da alternatif bir teknik olarak karşımıza çıkmaktadır.
KAYNAKÇA
- Alparslan Peker, "Modern Yönetim Muhasebesi,4.Baskı,İ.Ü.Muhasebe Enstitüsü, İstanbul, 1988.
- A.Sait Sevgener ve Rüstem Hacırüstemoğlu,"Yönetim Muhasebesi",M.Ü.Nihat Sayar Eğitim Vakfı, İstanbul,1993.
- Carl L.Moore ve Robert K.Jaedicke, "Yönetim Muhasebesi,Çev: Alparslan Peker,2.Baskı,İ.Ü.Muhasebe Enstitüsü, İstanbul,1988.
- Glenn A.Welsch,"İşletme Bütçeleri",3.Baskı,Bilimsel Yayınlar Derneği,Ankara,1971.
- Kamuran Pekiner,"İşletme Denetimi",5.Baskı,İ.Ü.Muhasebe Enstitüsü, İstanbul, 1988.
- Mustafa A.Aysan ve İsmail H.Albayrak,"Sıfır Tabanlı Bütçeleme",İ.Ü.Muhasebe Enstitüsü, İstanbul,1979.
- Öztin Akgüç,"Finansal Yönetim",6.Baskı, İ.Ü.Muhasebe Enstitüsü,İstanbul,1994.
- Robert F.Meigs ve Walter B.Meigs,"Accounting",9.Baskı,Mc Graw Hill,New York,1993.
- Shane Moriarity ve Carl P.Allen,"Cost Accounting",2.Baskı,Wiley,New York,1987.
